Geçmişten günümüze "Sarayönü"-72

SARAYÖNÜ MEZAR TAŞLARINA HALK EDEBİYATI AÇISINDAN BİR YAKLAŞIM

1.Ölenin Kimliğini ve Lakabını Belirten Mezar Taşı Sözleri

a.Ölenin Kimlik Bilgilerinin Bulunduğu Mezar Taşı Sözleri

Sarayönü şehir mezarlıklarındaki mezar taşlarına en başta ölenin adı, soyadı, doğum ve ölüm tarihi, baba adı, anne adı ve eşinin adının yazıldığını görmekteyiz. Kimlik bilgilerinin yer aldığı örneklerimiz şöyledir:

“Hasan Hüseyin oğlu Abdurrahim Ülker / D-1339 / Ö-26.8.1992”

“Abdurrahim eşi merhume Kitayan Ülker / D. 01.12.1923 / Ö. 01.01.2010”

“Ramazan eşi Alime Çetinkaya / D: 1336 – Ö: 27.5.2001”

b.Ölenin Lakabının Bulunduğu Mezar Taşı Sözleri

Bazı mezar taşları sözlerinde ölen kişinin kendi lakabına rastlanılmıştır. Bu tespitimizle ilgili olarak parantez içinde verdiğimiz lakaplara ait örneklerimiz şunlardır:

“Merhum Sarayönlü Yörük Mehmet Ağa / Ruhuna Fatiha Ö. 1322” (Yörük ve Ağa ölenin lakabı)

“Merhum Muhacir Topal Sabri Ağa / Ruhuna Fatiha 1941” (Topal Ölenin Lakabı)

“Ahmet Efendi oğlu Hacı Talat Ülker/ Ruhuna Fatiha/ D.1338 – Ö. 7.9.2000” (Efendi ve Hacı kelimelerini lakap olarak alabiliriz)

“Godal Oğlu İsmail Aydın / D. 08.10.1948 – Ö. 02.10.2002”(Godal, ölenin lakabı)

“Seydişehirli Gözlüklü Hoca merhum Kamil Baykal / D: 1318 – Ö: 03.03.1962” (Gözlüklü Hoca, ölenin kendi lakabı)

c.Ölenin Babasının Lakabının Bulunduğu Mezar Taşı Sözleri

Sarayönü mezar taşları sözleri arasında az da olsa ölen kişinin babasının lakabına dair bilgiler bulunmaktadır. Bu konuyla ilgili parantez içinde verdiğimiz lakap örneklerimiz aşağıda verilmiştir:

“Bu taş cebinime benzer ki aynı makberdir Dışı sükûn ile zahir derun –ı mahşerdir Sarayönlü Topal Mehmet oğlu Abdurrahman Ruhuna Fatiha 27.4.1952” (Ölenin nereli olduğu ve babasının lakabı bir beyitin ardından ifade edilmiştir.)

“Çolak Bekir oğlu Mehmet Takavit / D. 1310/ Mehmet Yorulmaz’ın Babası” (Çolak, ölenin babasının lakabı)

“Laverin İbrahim oğlu Hasan Çalışkan / Ruhuna Fatiha / D. 2.7.1917 – Ö. 21.6.1991” (Laver, ölenin babasının lakabı)

“Sarı Mehmet oğlu merhum Süleyman Yorulmaz / D: 15.10.1949 – Ö: 14.12.2011” (Sarı, ölenin babasının lakabı)

“Arap Bekci torunu merhum Ali Atik / D: 24.09.1994 – Ö: 11.01.2013” (Arap Bekci, ölenin dedesinin lakabı)

d.Ölenin Sülale Adının Bulunduğu Mezar Taşı Sözleri

Sarayönü mezar taşı sözlerinin bazılarında rastladığımız bilgilerden biri de sülale isimleridir. Bu başlığı kapsayan lakaplara ait örneklerimiz sırasıyla şöyledir:

“Dereli Enes oğlu Ahmet Bozkurt / D. 26.01.1952 Ö. 16.02.2003” (Dereli Sülalesi)

“Merhum Üseleklerden Ali oğlu M. Hanifi Kağnıcı / D. 1214 – Ö. 1970” (Üselekler Sülalesi)

“Merhum Hakkı Bey Oğullarından Süleyman oğlu Ali Kozan/ D. 1311- Ö. 21.3.1980” (Hakkı Bey Oğulları Sülalesi)

“Emir Ali Oğullarından Bekir oğlu Sadık Şen / Ruhuna Fatiha” (Emir Ali Oğulları Sülalesi)

“Berberlerin İsmail Tosun / D: 1325 – Ö: 14.6.1990” (Berberler Sülalesi)

e.Ölenin Mesleğini Belirten Mezar Taşı Sözleri

Çalışmamız sırasında incelediğimiz mezar taşları sözleri arasında ölen kişilere veya yakınlarına dair meslek adlarını da tespit ettik. Bu tespitimizi örnekleyen mezar taşı sözlerinden bazıları aşağıdadır:

“Emekli Zabıta Memuru Sahamettin Erol” “Sarayönü eşrafından Haluk Sarayönlü” “Terzi İhsan Coşkun” “Bakkal İbak Mehmet Köstekli” “32 yıl Piri Hüseyin Camii’nde imam hatip vaiz hizmeti yapan Mehmet Vehbi Yüzkat Hoca” “Selimiye Camii İmamı Ahmet Akbilek” “Berber oğlu Hüseyin Ağa” “Berber Hasan oğlu Hacı İsa Er” “Elektirikci Halit eşi Fahriye Adınır” “Emekli Öğretmen H. Ahmet Fevzi Yüzkat” “20. ve 22. Dönem Konya Milletvekili Nezir Büyükcengiz” “Batman Bölge Müdürü Şehit İsmet Önal”

f.Ölenin Nereli Olduğunu Belirten Mezar Taşı Sözleri

Sarayönü şehir mezarlıklarından derlediğimiz mezar taşı sözlerinin büyük bir kısmında ölenlerin nereli olduklarını belirten ifadelere de rastladık. Özellikle çevre ilçe, kasaba ve köylerden olanların yanında Sarayönü’ne yabancı illerden gelip de burada ölen kişilerin bilgileri de mezar taşı sözleri arasında yerini almıştır. Burada özellikle Erzurum’dan gelerek Sarayönü’ne yerleşenlerin çoğunlukta olduğunu da söylemeliyiz. Bu konuya dair ilginç örneklerimiz aşağıda verilmiştir:

“Merhum Konyalı H. Mehmet oğlu H. İsmail. Demircan” “Kadınhanlı Sefer kızı Sıttık Akdağ”

“Bozkırlı İbrahim oğlu Mustafa Tokgöz” “Seydişehirli Gözlüklü Hoca Kamil Baykal” “Merhum Kamışlıöz Köyünden Şuayip oğlu Recep Pekmezci” “Şahören Köyünden Mustafa eşi Cennet Kerime Yiğit” “Gökçeyurt Köyünden Hâkim eşi merhume Hatice Erden” “Başkuyulu İsmail eşi merhume Necmiye Yılmaz” “Karatepe Köyünden Fatih Kızı Sudegül Küçükkoca” “Kuyulusebil Köyünden Mahmut oğlu Ahmet Yeşiler” “Başhüyüklü Lokman oğlu Tayar Tavlan” “Gözlülü Ahmet oğlu merhum H. Mehmet Toka” “Lâdikli Yusuf eşi Zeynep Aşıroğlu” “Erzurumlu Ali oğlu Hasan Salış”

“Amasyalı Ahmet oğlu M. Ali Bilgin” “Kırımlı merhume Abdulkerim kızı Abdullah eşi Medine Can” “Kazanlı Celalettin oğlu Ali Konacak” “Silleli Bastonlu Mehmet eşi Ayşe Erbolat” “Tuncelili Rıza oğlu Yusuf Tunçsiperi” “Romanyalı İdris oğlu Musa İkielma” “Trabzonlu Ahmet oğlu Kemal Turan” “Tokatlı Bayrak Ailesi”

2.Ölenin Fatiha ve Dua İsteklerini Dile Getiren Mezar Taşı Sözleri

Toplum olarak inancımızda ölenin ardından onu unutmamak ve güzel hatırlamak geleneği önemli bir yer tutmaktadır. Buna bağlı olarak da yurdumuzdaki birçok il, ilçe, kasaba ve köy mezarlıklarında rastlanıldığı gibi Sarayönü’ndeki mezar taşı sözlerinde de ölen kişinin adı soyadı, doğum ve ölüm tarihlerinden sonra genellikle ölenin “Ruhuna Fatiha” ibaresi ve dua istekleri yer almaktadır. Fatiha isteği hem inancımızın hem de ölene duyulan saygının ve iyi niyetin toplum yaşamımızdaki önemli bir simgesidir. Buradaki asıl amaç, hem mezardaki ölüye saygı hem de ondan ibret almaktır. Günümüzde mezarlık ziyaretlerinde ölüye bir Fatiha okumak ve dua etmek artık bir gelenek hâline gelmiştir. Derlediğimiz mezar taşı sözleri arasında da bu geleneğin örnekleri çokça karşımıza çıkmaktadır. Aşağıda vereceğimiz örneklerde ölen kişi için Fatiha istekleri kalıplaşmış şiirsel ifadelerle anlatılmaktadır. Türkmenzade Hacı Mehmet Efendi’ye ait aşağıdaki örnekte Yüce Allah’a hem dua edilmekte hem de ölenin ruhu için Fatiha istenmektedir. “İlahi günahım kumlar adedi İsterim Ya Rabbi affi mededi Cennetinle müşerref kıl Bu Apdin Türkmenzade Hacı Mehmet Efendiyi Ruhuna Fatiha / 1341”

Ölenin ruhu için Fatiha isteğini dile getiren ve ilgimizi çeken farklı şiirsel örneklerimizden bazıları da şunlardır:

“Bakıp geçme Ey Muhammet ümmeti

Bize bir Fatiha okuyan bulsun cenneti

Hoca oğlu Hacı Mehmet Türkoğlu / D: 1327 - Ö: 25.1.1971”

“Geçme bir Fatiha ihsan etmeden

Kimse giremez toprağa günü yetmeden

Hacı Süleyman eşi Elife / Ruhuna Fatiha / Ö: 9.10.1943”

“Baharıma doymadan yere koydum başımı

Fatihalar isterim okuyandan taşımı

Halil Çavuş oğlu Merhum Seyit Köstekli / D: 1331 – Ö: 15.07.1955”

“Dün ben de sen gibi idim, unutma Hüdayı

Yarın sen de benim gibisin, okumadan geçme Fatihayı

Hacı Mehmet Ali Baston / D: 8.4.1338 Ö: 22.12.1983”

Merhum Musa Bacak’a ait mezar taşında, ailesinin merhum için Yüce Yaradan’a duası şöyledir:

“Allah’ın rahmeti / Meleklerin hizmeti / İnsanların da duaları seninle olsun”

Sarayönü mezar taşı sözlerinin birçoğunda aşağıda vermiş olduğumuz örnekteki gibi kalıplaşmış dua örnekleri de çoğunluktadır:

“Üzeri Allah’ın nuru ile dolsun / Cennet mekânın olsun

İbrahim eşi Fatma Ural / R. Fatiha / D: 1930 – Ö: 28.5.1976”

Havva Zeybek’in mezar taşında ise hem geride bıraktığı altı evladından bahsedilmekte hem de onlardan mezarını ziyaret etmeleri isteği şiirsel olarak istenmektedir:

“Şu fani dünyada eyledim rıhlet / 6 yavru bıraktım Allah’a emanet

Eylerse kabrimi ziyaret / Nur ile dolsun Ya Muhammet”

Halime Buruk’un (D. 1339 – Ö: 28.2.1974) mezar taşında rastladığımız “Ümmetindir kıl şefaat / Ya Muhammet Mustafa” şeklindeki kalıplaşmış dua örnekleri de Sarayönü mezar taşları sözleri arasında yerini almaktadır.

Hidayet Türkoğlu’na (Ö: 1.5.1952) ve Osman Efendi mahdumu Hazım’a (Ö: 15.4.1939) ait olan mezar taşlarında ise genç yaşta ölümü anlatan ve ölen kişinin cennette olması için dua edilmesini dile getiren şiir örneğimiz aşağıdadır:

“Genç iken etti dünyadan rıhleti

Hak Taalâ makam itsin cenneti”

Evlatlarının ölen babaları için ettiği duayı örnekleyen bir başka mezar taşı sözü aşağıdaki gibidir:

“Salim oğlu Merhum Yaşar Küçükarslan

Ruhuna Fatiha D: 19.09.1951 – Ö: 30.10.2013

Babacığım sen kalbimizdesin / Nur içinde yat”