Geçmişten günümüze "Sarayönü"-79

SARAYÖNÜ İLÇESİ’NİN BİTKİSEL ÜRETİMDEKİ YERİ, SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Sarayönü ilçesi 1.265.225 da tarım alanı ile Konya ilinin %6.65’lik tarım arazisine sahip, Konya ve ülke tarımında önemli potansiyeli olan bir tarım bölgesidir. Konya ili Türkiye’de şeker pancarı, buğday, arpa, mısır, patates, ayçiçeği, yonca, fiğ, nohut, kuru fasulye gibi ürünlerde söz sahibi olmasına rağmen, Sarayönü ilçesinde her yıl ekimi yapılan alanların (859.854 da) %93’ünde (796.892 da) serin iklim tahılları (buğday-arpa) yetiştiriciliği yapılmaktadır. Nitekim bölge geçmişten günümüze hububat ambarı olarak nitelendirilmektedir. Sarayönü ilçesinin bitkisel üretimde en önemli sorunu yağış ve sulama sorunlarından kaynaklanan monokültür tarımdan dolayı sınırlı sayıda bitki türünün tarım alanlarını kaplamasıdır. Sarayönü ilçesi; Konya ilinde sulanan alan miktarı en az olan ilçelerin başında gelmektedir. Sarayönü’nde toplam tarım arazisinin %31,5’ini oluşturan 399.000 da arazi sulama imkanları ve yağışın yetersizliğinden dolayı nadasa bırakılmaktadır. İlçede mevcut tarım arazisinin ancak % 7,6’sı sulanabilmektedir. Yıllık yağışın düşüklüğü ve su kaynaklarının azlığı nedeni ile bölge tarımının gelişmesine katkı sunacak alternatif ürün projeleri uygulamaya konulamamaktadır. Konya’nın diğer ilçelerinde özellikle son 10 yıldır çiftçilerin bilgi seviyesinin artması ve çeşitli tarımsal projelerin devreye girmesi ile ürün deseninde önemli değişimler yaşanırken Sarayönü ilçesinde hala kuru tarım sisteminde buğday-arpa-nadas sistemi uygulanmaktadır. Bölgede son yıllarda yağış etkinliğini artırmak amacı ile İlçe Tarım Müdürlüğünün öncülüğünde anıza doğrudan ekim çalışmaları artmış ve bu konuda Konya ilinde ilk sıralarda yer almıştır. Sarayönü ilçesi sınırlarında yer alan Konuklar ve Gözlü TİGEM özellikle önemli tarımsal potansiyel barındırmakla birlikte, kamu kurumu olmaları nedeni ile bölge çiftçisine çok fazla katkı sağlamamaktadır. Bölge tarımını geliştirmenin yolu, dış havzalardan sulama imkanlarını artırma açısından yeni proje çalışmaları yapmaktan geçmektedir. Bunun yanında kuru tarım sistemi rehabilite edilerek mevcut şartlarda yağıştan etkin faydalanma, kıraç alanlarda alternatif ürün projesi, küçük engebeli arazilere sahip beldelerde organik tarım, hayvancılık ve çiftçi eğitimi konuları üzerine yoğunlaşmak mevcut tarım yapısının gelişimine katkı sunacaktır.

Sarayönü ilçesi sahip olduğu yaklaşık 126.522 ha tarım arazisi ile Konya ilinde ilçeler arasında 5. sırada yer alan çok önemli bir tarım bölgesidir. Konya ilindeki özellikle Çumra, Altınekin, Karapınar, Karatay, Ereğli, Sarayönü ve Cihanbeyli ilçeleri işletme büyüklüğü nedeni ile tarımsal potansiyeli daha yüksek ilçeler olarak ön plana çıkmaktadır.

Konya ili 1.901.838 ha işlenen tarım arazisi ile Türkiye’nin en önemli tarımsal üretim merkezlerinden birisidir. Konya ili topraklarının tarıma elverişli arazisinin yaklaşık 1.704.000 hektarı sulanabilir niteliktedir. Resmi olarak sulamaya açılan saha 377.000 ha olmakla beraber, resmi ve gayri resmi kayıtlara göre toplam sulanan alan yaklaşık 577.000 ha kadardır. Konya ilinin kullanılabilir su potansiyeli yıllık 2.848 milyar m3 olup, bunun %47’sini (1.340 milyar m3/yıl) yerüstü, %53’ünü (1.508 milyar m3/yıl) ise yeraltı su kaynakları oluşturmaktadır. Konya ilinde tarımsal sulamalar yerüstü ve yeraltı su kaynaklarından yapılmaktadır.

Sarayönü ilçesi Konya ilindeki sulanan alanın %2,67’sine sahiptir. Tarım alanı yönünden ise %6,65’lik bir paya sahiptir. Sarayönü’nde bitkisel üretimde verimliliği sınırlandıran ön önemli husus sudur. Sarayönü ilçesinde sulanan alan toplam arazi varlığının ancak % 7,6’sı kadardır. Bunun sonucu olarak bölgedeki tarım arazilerinin % 31,5’i nadasa bırakılmaktadır. Sarayönü ilçesinin de büyük kısmı sulanabilir nitelikte olmasına rağmen yeterli su kaynağının olmaması nedeni ile bölge tarımındaki gelişmelerden Sarayönü tam anlamı ile faydalanamamaktadır.

Bölgede tarımın geri planda olmasının başlıca nedeni sulanan alan miktarının çok düşük olması ve tahıl – nadas monokültür tarımının yaygın olmasıdır. Sarayönü ilçesinde klasik İç Anadolu iklim yapısı görülmektedir. İlçede iklim; kışlar sert ve soğuk, yazlar özellikle Temmuz ve Ağustos ayları kurak ve sıcak geçer. Bölgenin yıllık yağış toplamının 400 mm’den az olması bölgedeki tarımsal üretimi sınırlandıran en önemli faktördür.

Bu bildiride; Konya ilinde önemli bir bitkisel üretim potansiyeli olan Sarayönü ilçesinin ülke ve bölge tarımındaki yeri ve önemi, tarımın sorunları ve çözüm yolları ortaya konarak bölge tarımı açısından yapılabilecek hususlar irdelenmiştir. Sarayönü ilçesinin tarım sektörü kapsamında bitkisel üretim için gelişme hedef ve stratejilerini belirleyerek, kaynakların etkin ve daha verimli kullanılmasına katkı sağlamaya çalışılmıştır.

Sarayönü ilçesinin tarım alanı potansiyeli

Tarım Bakanlığı’nın yaptığı tarım havzaları uygulamasında Konya ili üç ayrı tarım havzası içinde yer almaktadır. Konya ilinin yüzölçümü 41.694 km2’dir. Bu alanı ile Türkiye’nin en büyük yüzölçümüne sahip ilidir. Konya ili, sosyo-ekonomik yapı, iklim, toprak ve coğrafik yapı dikkate alındığında, bölgeler arasında önemli farklılıklar arz etmektedir. Konya ili 5 Agro-ekolojik alt bölgeye ayrılmıştır. Agro-ekolojik bölgelendirme; arazinin çevresel özellikleri, potansiyel verim ve arazi uygunluğu benzer olan özelliklere sahip alt alanlara bölünmesini ifade etmektedir. tarımsal üretim alanı çok geniş olan Sarayönü ilçesinde yıllık yağışın yetersizliği dikkati çekmektedir. Bu durum özellikle sulama yapılamayan bölgelerde üretimi olumsuz yönde etkilemektedir.

Sarayönü ilçesi sahip olduğu yaklaşık 126.522 ha kültür alanı ile ilçeler arasında 5. sırada yer almaktadır. Bu ilçelerden özellikle Çumra, Altınekin, Karapınar, Karatay, Ereğli, Kulu, Sarayönü ve Cihanbeyli ilçeleri işletme büyüklüğü açısından tarımsal potansiyeli daha yüksek ilçeler olarak ön plana çıkmaktadır.

Sarayönü ilçesinin bitkisel üretimdeki yeri

Türkiye geneli ile kıyaslandığında Konya ilinde işlenen tarım alanı oranının oldukça yüksek olduğu görülür. Konya ilinde ürün getirmeyen arazinin toplam alana oranı, Türkiye oranlarına göre daha düşüktür. Bu durum Konya’nın bitkisel üretim potansiyelinin yüksek olmasının ve Türkiye’de tarım merkezi olmasının belli başlı nedenlerinden biridir.

Sarayönü ilçesinde işlenebilir tarım alanlarının yaklaşık %99.51 gibi büyük bir bölümünü tarla bitkileri ve nadas alanları oluşturmaktadır. Geri kalan yaklaşık %0.49’luk bölümde ise bahçe bitkileri üretimi yapılmaktadır. Konya ili tarım arazilerinin kullanım durumları incelendiğinde de, Sarayönü ilçesiyle benzer bir durumla karşılaşılmaktadır. Sarayönü ilçesi, Konya ilinin bahçe bitkileri üretiminin en az yapıldığı ilçelerindendir. Sarayönü ilçesinde arazi kullanımı oranlarını ülkemizle karşılaştırdığımızda ise tarla bitkileri ekim alanı oranının ülke ortalamasının üzerinde, bahçe bitkileri üretim alanı oranının ise ülke ortalamasının oldukça gerisinde olduğu görülmektedir. Bu durum Sarayönü ilçesinde sulama imkanı ve yıllık yağışın düşük olmasının doğal bir sonucudur.

Sarayönü ilçesinde 40.000 ha dolayında nadas alanı mevcuttur. Bu alanları üretime kazandırdığımız zaman ülke tarımına çok büyük katkı yapacaktır. Türkiye yağış ortalamasının 643 mm olmasına karşın Sarayönü ilçesinin yıllık yağış ortalaması 400 mm’nin altındadır. Bu yağış zorunlu olarak nadas-tahıl münavebesi uygulanan kuru tarım alanları için artık yeterli olmaktan çıkmıştır. Düşen yağışın tamamı tahılların yüksek su talebi olduğu Ekim-Haziran aylarında değil yılın tümüne aittir. Bu alanları üretime kazandırmanın en kolay yolu bu alanların sulama imkanına kavuşturulmasıdır. Bunun için de yeraltı su kaynakları yok veya zayıfsa ülkenin diğer havzalarından Sarayönü ilçesine sulama suyu getirilmelidir.

Sarayönü ilçesinde tarla ürünleri ekiliş alanlarının Konya ili ekim alanlarındaki payı %6.83 düzeyindedir. Sarayönü ilçesinde tarla ürünleri gruplarının, Konya ili ekim alanlarındaki payı tahıllarda %8.16, baklagillerde %3, endüstri bitkilerinde %0.73, yağlı tohumlarda %1.93, yumru tohumlu bitkilerde %7.41 ve yem bitkileri ekim alanında ise %2.69 oranındadır.

Sarayönü ilçesinde de arazi büyüklükleri Türkiye ortalamasının üzerindedir. Fakat bitkisel üretimde verimliliği sınırlandıran ön önemli husus sudur. Konya ili işlenen tarım arazilerinin yaklaşık %75’i sulanabilir niteliktedir. Ancak sulanabilir arazilerin resmi rakamlarla %22’si sulamaya açılmıştır. Sarayönü ilçesinde yaklaşık 9.500 hektar alan sulanabilmektedir. Sarayönü’ndeki ekilen arazilerin %94’ünde serin iklim tahılları ekimi yapılmaktadır. Sarayönü İlçesi’ndeki tarım alanlarının çok büyük bir kısmını tarla bitkileri, tarla bitkileri içerisinde de buğday ve arpa oluşturmaktadır. Bölgede ürün desenine yeni ürünlerin katılımının sağlanması, nadas alanlarının değerlendirilmesi, ilçe ekonomisine yeni katma değerler katacaktır. Bununla birlikte mevcut ürün deseninde yer alan ürünlerde verimliliğin ve kalitenin yükseltilmesi de ilçe ekonomisine önemli oranda katkı sağlayacaktır.