Glüten gerçekleri: Sağlık dostu mu, düşmanı mı?

Son yıllarda glütensiz beslenme, sağlıklı yaşamın anahtarı olarak görülmeye başlandı. Pek çok kişi ekmek, makarna ve diğer unlu gıdaları beslenmesinden çıkarırken, bazıları için bu değişiklik gerekli bir sağlık önlemi, bazıları içinse sadece bir moda. Peki glüten nedir, kimler uzak durmalı, kimler rahatlıkla tüketebilir?

Glüten Nedir?

Glüten, buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllarda doğal olarak bulunan bir protein grubudur. Glutenin ve gliadin adlı iki ana proteinden oluşur. Bu proteinler hamura elastikiyet kazandırır ve pişirme sırasında kabarmayı sağlar. Glüten aynı zamanda işlenmiş gıdalarda bağlayıcı madde olarak da görev yapar.

Glütenin Faydaları

Glüten, glütene karşı duyarlılığı olmayan bireyler için birçok fayda sağlayabilir:

• Lif, vitamin ve mineral alımına katkıda bulunur.

• Bağırsaktaki yararlı bakterileri besleyerek sindirim sistemini destekler.

• Bazı araştırmalar, glütenin felç ve tip 2 diyabet riskini azaltabileceğini öne sürer.

Glütenin Zararlı Olduğu Durumlar

Her birey için glüten aynı etkiyi göstermez. Bazı sağlık durumlarında glütene karşı özel önlemler alınması gerekir:

1. Çölyak Hastalığı

Otoimmün bir hastalık olan çölyakta, vücut glüteni zararlı madde gibi algılayarak ince bağırsaklara zarar verir. Tek tedavisi ömür boyu glütensiz diyettir.

2. Glüten Hassasiyeti

Çölyak veya buğday alerjisi olmayan bireylerde de glütene karşı sindirim sorunları, baş ağrısı, eklem ağrısı, yorgunluk ve cilt problemleri görülebilir.

3. Huzursuz Bağırsak Sendromu (İBS)

Glüten, İBS hastalarında gaz, şişkinlik ve ishal gibi şikayetleri artırabilir. Glütensiz diyetle semptomlar hafifleyebilir.

4. Enflamasyon ve Bağışıklık Tepkileri

Bazı araştırmalar glütenin vücutta iltihaplanmayı tetikleyebileceğini ve bağışıklık sistemini uyarabileceğini gösteriyor.

5. Otoimmün Hastalıklar

Hashimoto tiroiditi, tip 1 diyabet, sedef ve romatoid artrit gibi hastalıklarda glütenin etkileri hala araştırılmakta ancak bazı bireylerde semptomları kötüleştirebileceği düşünülüyor.

Cilt ve Kilo Üzerindeki Etkileri

Glüten bazı cilt hastalıklarıyla ilişkilendirilmiş, özellikle sedef hastalığı ve roza gibi durumlarda tetikleyici olabileceği öne sürülmüştür. Ayrıca glüten içeren işlenmiş gıdalar yüksek karbonhidrat içerdiğinden aşırı tüketimi kilo artışına yol açabilir.

Glüten İçeren Gıdalar

• Buğday unu, tam buğday ürünleri

• Ekmek, simit, makarna, kek

• Bulgur, irmik, malt içecekler

• İşlenmiş gıdalar, soslar, cipsler

Glüten İçermeyen Gıdalar

• Pirinç, karabuğday, kinoa

• Mısır, patates, badem unu

• Sebze, meyve, et, yumurta

• Glütensiz etiketli özel unlar ve ürünler

Glütensiz Diyet Nedir?

Glütensiz diyet, glüten içeren tahılların tamamen beslenmeden çıkarılması anlamına gelir. Bu diyet çölyak hastaları için zorunludur. Glüten hassasiyeti olanlar ve İBS gibi rahatsızlıkları bulunanlar da semptomlarını azaltmak için bu diyeti tercih edebilir.

Glütensiz Ürün Nasıl Seçilir?

• Ambalajda "glutensiz" ibaresi bulunmalı

• “Gluten miktarı 20 mg/kg’ı geçmez” ifadesi yer almalı

• “Doktor tavsiyesiyle kullanılmalıdır” uyarısı aranmalı

Sonuç: Glüten, sağlıklı bireyler için faydalı olabilirken, çölyak hastaları ve bazı hassas bireyler için ciddi sorunlara yol açabilir. Glütensiz diyete geçmeden önce mutlaka uzman görüşü alınmalı, beslenme dengesine dikkat edilmelidir. Sağlıklı yaşamın sırrı, kişiye özel ve dengeli beslenmeden geçer.