Unutulmaya yüz tutan Sarayönü şivesi zamana direniyor

Zenginlikleri, mizahi yapısı, söylenişindeki zorluklarıyla Sarayönü şivesi, önemli kültürel değerleri barındırıyor.

Sarayönü’nde kullanılan şive her ne kadar Konya şivesine benzese de bir çok yönden farklılıklar içeriyor. Konya'da olduğu gibi ilçemizde de “K” harfleri kelimesine göre “G” okunup, söylenir.

Örneğin Gonya, Gardeş, Goltuk, Gaz gibi. Bazıları “ne yapan” yerine “nörün” veya “naban” yada biraz daha kibarlaştırarak “napan der. Yapıverelim, ediverelim türündeki kelimeler de yapıvıralım, idivirelim şeklini alır. Genelde kelime sonları değişir.

“UYUMUSSUM GALMISSIM, YALLI YULLU”

Mesela: ‘Televizyon seyredirken uyumussum galmıssım’ gibi... Bunlardan farklı olarak “dut” meyvesine “tut”; “tut” emrine de “dut” denilerek farklı bir yapı ortaya çıkar.

Gençlerin ve çocukların çok büyük bir bölümü arkadaşlarına “Ortağım”, bir kişiye hitaben “bizim oğlan” veya “bizim kız” der ve Konyalı olmayanların dikkatini en çok bu üç kelime çeker. Kabaca böyle özetleyebiliriz. Tabi bu tür konuşmalar Konya bölgesinde bulunan herkes için geçerli değildir.

Olumsuz görülen, saçma sapan bir işe “Yallı Yullu”, olumsuz, yamuk, yalaka, saçma sapan hareketler yapan kişiye de “Yallı” denir.

“AĞRIYA GARAN, ALLEM, GARAASBENNEK, NİZOMSUZ”

Bunların yanı sıra Sarayönü’nde “tolabasının uşakları, günaşşık, zabağaadar, ağrıya garan, allem, garaasbennek, nizomsuz, seğirt, piynir, amaaan nidecen gaç gı gibi kelime ve tümlemelerde kullanılmaktadır.

Şimdilerde kaybolmaya yüz tutan bu kültürel özelliğimizi Sarayönülü iki genç Cemile Çoban ve Baturay Tavbatır, Facebook’da açtıkları grupla yaşatmaya çalışıyorlar. Bu iki okul arkadaşının açtığı grup her geçen gün büyüyor. Özellikle Sarayönü dışında bulunanların büyük ilgisini çekiyor. Uzaklarda oldukları için eski günleri ve hatta Aşçı Alime abayı (Alime Çetinkaya) bile yad ediyorlar. Tabi üye sayısı 100’e yaklaşan grupta şiveden örneklerde veriliyor. Grup üyesi olan bir üniversite öğrencisi ise sevgiliye ‘ortağım’ denmesinde ki anlamı araştırıyor, anlamaya çalışıyor.

Grup fikrininin Baturay Tavbatır’dan çıktığını dile getiren kuruculardan Cemile Çoban, “Baturay kurmuş grubut, beni de davet etti. Biz bir araya geldik mi bu şekilde konuşuyoruz. Son günlerde yavaşlasa da beklediğimizden daha fazla katılım oldu. Bu bizim çocukluğumuzda komşumuzun, annemizin, ninelerimizin, kısaca çevremizdekilerin konuştuğu dil. Yavaş yavaş unutuluyor. Bu kültürel özelliğimizi tekrar hatırlatarak yaşatmak istedik” dedi.

“İKİ KOMŞU ARASINDA GEÇEN KONUŞMA”

Grubun kurucularından Cemile Çoban’ın kaleme aldığı ve Sarayönülü iki komşu arasında geçen konuşma.

Hatcenin Gomşusu: -Hatceee nöğrün hay gıı, dünya yıkıldı, sen işin altında galdın, porda gapıyı gıyadala da iki çitlem laf idelim.

Hatce: -Anaaa orayı bekittik, öteki gapıya dolaş.

Hatcenin Gomşusu: -Zımman mı bekittiniz gı?

Hatce: -Yoo şimdi bekittim havlıya mal melal girmesin diyi nöğrüyüm, dün günaşşık kesmeye gittiydik üst baş pirişan oldu accik geysi yudum asdım, ağşamdan iki guşanem var bulaşşık, yuyup geliyim.

Hatcenin Gomşusu: -Aman ak gıı, arkandan mı gelecek goyda gel hele, benim tandır ocak da garasıynan duru, cila ister. Nassın nöğrün?

Hatce: -Gafamız sağ balım siz nöğrüsünüz? Senin ağzın galabalık böğün bi diyeceğin var di bağlım.

Hatcenin Gomşusu: -Bizde nöğrelim içimiz garışık, dışımız barışık. Düneeğen duydum seninde gulağına ilişdimi bilmem, şu Tavbatırlar'ın oğlanı bilin mi?

Hatce: -Hee iyi bilirim bizim torunun pek yareni, babayiğit bi delağanlı. mektep arkadaşılar.

Hatcenin Gomşusu: -Ayşanım abanın torunu var bide örneği guruyasıca,

Hatce: -Hangısı, onnarınan yaşıt hacimin hocanın gız var bi? Yaşlarıda ipiy dırmandı çerçinin eşşenen yaşıtlar baya kı.

Hatcenin Gomşusu: -Hee ölüde ağlamaz diride gulmez eme seme yaramaz bişiycik!

Hatce: -Onuda iyi bilirim oda torunun mektep arkadaşı amma ole dime o gız davul gorur oynar, mihrap gorur ağlar.

Hatcenin Gomşusu: -Ehh yirebatasıcalar, çırası sönesiceler, yaşları ne başları ne, internet dinen merette garaasbennek bizi zeklenillerimiş, ağzımızı yansılayıp batırıllarımış, töbeler ossun yinlicek gavırlar!!!

Hatce: -Ana ölee şii olur mu niye zeklensinler hay gı, delağanlılar örflerine sağap çıkmışlar, bölee gonuşan mı galdı garii, biz geberip gidince lafımız galır hiç değilisem, belletsinler varsınlar bagh bizim torunda giderimiş o internete, nene iki laf itde ora yazıyım didi, eskileri debeşdirivirdik bizim herifinen...

Hatcenin Gomşusu: -Ana ocağı sönesicelere immisekin oturdunuz da dünkü çocuğunan yarenlik idip laf mı yarıştırdınız gı

Hatce: -Töbeler ossun, hazaar itdik, nöğrecedik ya...

Hatcenin Gomşusu: -O internetide şu gulserenin oğlan sardı başımıza, arpalı buğdaylı toplanıp dişrilip bunların çenesini mi yaparlar ki?

Hatce: -Yooo şimdi herkesin evinde var gaç, telefonnan gonuşur gibi ordan goruşurlerimiş, gurbetliklere filan pek iyi, kotu bişiycik değil allem.

Hatcenin Gomşusu: -iyi barim çekiş çekişmeye gidecedim ya şimdi bizim garnı deşilesice herif bağırır, havludakı tomataları dişirecez.

Hatce: -Benimde daha yimek yok guşaneyi yuyumda ocağa bi fasılya vuruyum.

Hatcenin Gomşusu: -Anaa maşşallah her işin hakından gelin gı, bizim aşenede de un uçar kepek gaçar, bi bulgur pilavı salıyım, hadi allasmarladık golay gessin...

Hatce: -Gocadık gari, tıngır elek tıngır saç elim hamur garnım aç Hadi bağlım sanada golay gessin...

“BU BEDDUALAR ÇOK İLGİNÇ”

Grup üyelerinden Cumhur Kas’ın katkısı ise Bekir Dikmen ile oluyor. Ağzından birkaç söz alabilmek için ilk gördüğü yerde Bekir Dikmen’i yakalayan Cumhur Kas, “Beddua kötü bir şey ama babaannelerimizin, dedelerimizin kullandığı, bizim ne demek istendiğini anlamadığımız, aslında beddua olmasına rağmen bize komik gelen sözler.

Gariban’ın Bekir’i yakaladım ve ağzından bunları alabildim (tabi şimdilik)” diyor.

İşte Bekir Dikmen tarafından derlenen Sarayönü şivesine has beddualar.

* Ansıtcağızına uğrayasıca.

* Vurgunun yiğin gelsin.

* Boynu altında galasıca.

* Zimine garasıca.

* Ocağı söğünesice.

* Yitişmeyesice.

* Kör olasıca.

* Cehen(d)emin anına gidesice.

* Sıracana uğra.

* Boyu devrilesice.