Öğrenme süreci, hayat boyu devam eden ve oldukça karmaşık olan bir süreçtir. Çünkü öğrenmeyi etkileyen birçok faktör ve unsur vardır. Bu süreçte çevre ile kurulan etkileşim sonucunda kişilerin davranışlarında pek çok değişiklik oluşur. Dolayısıyla, öğrencilere çevrelerinde sunulan fırsatlar ve çevrenin nasıl düzenlendiği ile öğrenme performansları arasında doğrusal ilişki vardır.

Gelişen ve değişen günümüzde, öğrenme ortamları farklılık göstermekle birlikte, öğrenme ve öğretme faaliyetlerinin aktif olarak yürütüldüğü yerler çoğunlukla sınıflardır. Sınıflarda yürütülen öğrenme ve öğretme etkinliklerinin doğru bir şekilde planlanması, öğretmenlerin tutumu, öğretim materyalleri ve bunun gibi unsurlar öğrencilerin gözünde etkili bir ders nasıl olmalıdır? Sorusuna cevap bulmak son derece önemlidir.

Sınıf ortamları, öğretmen ve öğrencilerin yüz yüze iletişim halinde oldukları yerlerdir. Etkili öğretmenler öğretim süreci esnasında birçok öğretim stratejilerini ve öğretim yöntemlerini kullanarak, farklı bir sınıf ortamı ve sınıf iklimi oluşturabilirler. Burada önemli olan, öğrenme sürecinin amacına uygun sınıf ortamını yeniden düzenleyebilmek, öğrenciler ile olumlu ilişkiler kurarak, onlara uygulama fırsatları vererek, öğrencileri güdüleyecek sınıf ortamlarını oluşturmaktır.

Dersi anlaşılır kılma, zamanı etkin bir şekilde kullanma, öğretimsel çeşitliliği artırma, öğrenciyi aktif kılma, esnek olma, öğrencilerin düşüncelerini önemseme, dersin içeriğini anlamlı bir bütün halinde öğrenciye etkin bir şekilde sunma, öğrencileri düşünmeye zorlama, öğrenmeyi öğretme ve öğrencilere düşünmeye, öğrenmeyi öğrenmeye yöneltecek sorular sorma, öğrencileri araştırma ve inceleme yapmaya zorlama, öğrencilere uygulama imkanları verme, iyi bir öğretmenin temel özellikleridir ve öğrenci davranışları üzerinde oldukça etkili olmaktadır.

Öğrenme, genel özellikleri ile ele alındığında bireylerin davranışlarında ve performanslarında meydana gelen ve yaşam boyu devam eden bir süreçtir. Okulun amacı ise, öğrencileri kendi öğrenme güçlerini ve sahip oldukları yetenekleri geliştirerek, onları önce ailelerine daha sonra içerisinde yaşadıkları topluma faydalı bireyler olarak yetiştirmektir. Öğrenciler, öğrenme ihtiyaçları giderildikçe öğrenmeye daha çok güdülenmektedirler[1]

Bu noktada öğretmenler öğretim programları çerçevesinde öğrencilerin davranışlarında değişiklik meydana getirme sorumluluğu taşıyan kişilerdir. Etkili öğrenme ve öğretme ortamlarının oluşturulmasında öğretmenlere bazı görevler düşmektedir. Öğrenme çevresinin ve öğrenme ortamlarının düzenlenmesinde, öğretim sürecine uygun öğrenme stratejilerinin ve yöntemlerinin belirlenmesinde, öğretim materyallerinin seçilmesinde ve etkili bir şekilde uygulanmasında, etkili bir dersin yürütülmesinde öğretmenlerin rolü oldukça önemlidir. Unutmamak gerekir ki öğretmenlik mesleği iletişim temelli ve öğrenciler ile etkileşim üzerine kurulmuş bir meslektir.[2]

21. Yüzyılın insanlarını yetiştirecek öğretmenlerin öğrencilerine çağın gereklerine uygun nitelikleri kazandırabilmek için anlattığı dersi etkili kılması, sınıf yönetimi konusunda yeterli bilgi ve becerilerle donanmış olması son derece önemlidir.[3]

Etkili öğretmenler açık, tutarlı bir iletişim ve aynı zamanda da başarılı bir sınıf yönetimi becerisine sahiptirler.[4]

Derslerde öğrencileriyle etkili iletişim kurabilen öğretmenler, aynı zamanda öğrenciler arasında da iyi ilişkiler kurulması, verimli bir öğrenme öğretme ortamı oluşturulmasını, öğrencilerin yüksek düzeyde öğrenmelerini ve olumlu davranışlar kazanmalarını destekler[5]

Öğrenciler, öğretmenlerin çeşitli öğretim stratejilerini uygulamasını ve bu süreçte sergilediği iletişim becerisini, etkili öğretmen davranışları arasında saymaktadırlar. Öğrenciler açısından etkili öğretmenler; girişken, öğrencilerine dostça ve arkadaşça davranan, çok sabırlı, hassas, hoşgörülü, iyi huylu, neşeli öğretmenler olarak görülmektedir.[6]

Sınıflarda olumlu bir iklimin oluşturulmasında, öğretmen ve öğrenciler arasındaki iletişim ve etkileşim oldukça önemlidir. İyi öğretmenlerin derslerinde coşkulu olması, açık olması, planlı olması ve öğrencileri derse karşı motive edebilmesi ile öğrencilerini sevmeleri sahip olması beklenen temel özellikler arasındadır.

Miller’ e (2012) göre iyi bir öğretmen, coşkulu olma, öğrencileri öğrenmeye özendirme, mizah anlayışına sahip olma, öğrenciler ile ilgilenme, erişilebilir olma ve psikolojik olarak iyi olma vb. gibi duyusal özelliklere sahip olan öğretmendir.[7]

Diğer taraftan öğretmenlerin empati kurabilmeleri, öğrencilere içten davranmaları, öğrencileri ile umutlarını ve kaygılarını paylaşması, öğrencilerine karşı koşulsuz saygı, sevgi ve ilgi göstermesi, adil olması, öğrencilerine eşit davranması gibi özellikler, öğrencilerin özgüvenlerini artırmakta, öğrencinin öğrenme ortamında aktif olmasını sağlamakta ve öğrencinin akademik başarısını yükseltmektedir.

Buradan hareket ederek etkili bir öğretimin sınıf ortamında gerçekleştirilmesinde oldukça etkili olan öğretmenlerin özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz;

1. Öğretmenler derslerini uygulamaya dayalı olarak öğretmelidir.
2. Öğrencilerin derse aktif katılımını sağlamalıdır.
3. Öğrencilerini öğrenme sürecinde güdülemelidir.
4. Esprili, güler yüzlü, anlayışlı, hoşgörülü ve empatik olmalıdır.
5. Derslerde öğrencilerinin dikkatlerini çekecek farklı şeyler öğretmelidir.
6. Öğrencilerine öğrenmeyi öğretmeli ve onları düşündürmelidir.
7. Derslerde çok problem çözmeli ve çok örnek vermelidir.
8. Öğrencilerini kazanımlarından haberdar etmelidir.
9. Farklı öğretim stratejileri ve farklı yöntemleri öğrenme sürecinde uygulamalıdır.
10. Alanına hakim olmalı ve alanında oldukça bilgi ve beceriye sahip olmalıdır. Eğitim teknolojilerini kullanmasını bilmeli ve teknolojilerden yararlanmalıdır.
11. Öğrencileri ile etkili bir iletişim kurmalıdır.

[1] Bilir, A. (2014). Sınıf Yönetiminde Başarının Aracı: Önlemsel Mode, Folklor/Edebiyat,

20(78/2)

[2] Yılmaz, E. (2007). Bir Meslek Olarak Öğretmenlik. Eğitim Bilimine Giriş (Editor: Ernin

Karip ). Ankara: Pegem Akaderni Yayıncılık

[3] Gürşimsek, I. (1999). Etkin Sınıf Yönetimi İçin Etkili İletişim Becerileri. Eğitim ve Bilim, 23,

40- 44.

[4] Tatar, M. (2004). Etkili Öğretmen. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(11)

[5] Gülbahar, S. ve Sıvacı,S.Y. (2018). Öğretmen Adaylarının İletişim Becerileri İle Sınıf Yönetimi

Yeterlilik Algıları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi YYO Eğitim Fakültesi Dergisi, 15 (1 ),

268-301

[6] Sen, H. S. ve Erisen, Y. (2002). Öğretmen Yetiştiren Kurumlarda Öğretim Elemanlarının Etkili

Öğretmenlik Özellikleri. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22 (1).

[7] Sezer, S. (2018). Öğretmenlerin Sınıf Yönetimi Tutumlarının Öğrencilerin Gelişimi Üzerindeki Etkileri: Fenomenolojik Bir Çözümleme Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(2), 534-549.